dr Kamila Kowalska, Obserwatorium Migracji Centrum Zrównoważonego Rozwoju UG#KPOdlakultury
W kierowanym przeze mnie projekcie, prowadzonym w ramach stypendium Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (#KPOdlakultury), analizowałam dobre praktyki muzeów migracji w krajach Unii Europejskiej, które mają na celu tworzenie oferty kulturalnej włączającej migrantów i migrantki jako odbiorców i odbiorczynie, twórców i twórczynie oraz pracowników i pracowniczki. Przebieg kolejnych etapów przedsięwzięcia, podstawowe działania oraz wyniki zostały opisane na dedykowanej stronie internetowej.
Projekt zakładał m.in. przeprowadzenie czterech wizyt studyjnych w muzeach migracji w krajach członkowskich Unii Europejskiej, posiadających doświadczenie w przyjmowaniu migrantów i migrantek. Kraje dawnej „Piętnastki” dużo wcześniej niż Polska zyskały imigracyjny charakter. Wiele instytucji kultury z tych państw ma duże doświadczenie w zakresie tematyki wielokulturowości. Wizyty studyjne pozwoliły zaznajomić się z prowadzonymi przez te podmioty działaniami, poznać ich dobre praktyki, nawiązać kontakty oraz współpracę merytoryczną. Obrana trasa prowadziła z południa na północ Europy: wizyty odbyły się kolejno w Rzymie (Museo di arte urbana sulle migrazioni), Berlinie (Stiftung Exilmuseum), duńskim Farum (Immigrant Museet) oraz szwedzkim Växjö (Utvandrarnas hus). Wyselekcjonowane instytucje różnią się między sobą statusem, profilem i czasem rozpoczęcia działalności. Łączy je misja prowadzenia aktywności na rzecz szeroko pojętej inkluzji społecznej w państwach przyjmujących.
Dobre praktyki
Wiele z poznanych w trakcie realizacji projektu dobrych praktyk przyniosło wyjątkowo pozytywne efekty. Pogłębiona analiza tych działań pozwoliła na wyodrębnienie powtarzających się „historii sukcesu”, które sprawdziły się w różnych kontekstach społeczno-ekonomiczno-politycznych Unii Europejskiej. Dotyczyły one m.in.”
- funkcjonowania muzeów migracji oraz innych instytucji kultury jako przyjaznej i bezpiecznej przestrzeni spotkań, miejsc cyklicznej aktywności (artystycznej, kulinarnej, zdobywania nowych kompetencji, np. językowych) dla szeroko rozumianej lokalnej społeczności: ludności rdzennej, migrantów i migrantek wewnętrznych, cudzoziemców i cudzoziemek, reemigrantów i reemigrantek;
- programowania części działalności instytucji kultury poza jej główną siedzibą, przez co dociera się z ofertą do miejsc spotkań społeczności lokalnej w przestrzeni miejskiej;
- włączenia w narrację migracyjną drugiego i trzeciego pokolenia, a także osób z lokalnej społeczności mających doświadczenie jakiejkolwiek (nawet krótkiej) mobilności;
- użytkowania przestrzeni instytucji kultury jako miejsc spotkań i dyskusji dla społeczności lokalnych (w tym cudzoziemców i cudzoziemek), gdzie zwraca się uwagę na pluralizm myśli, spojrzeń, punktów widzenia, gdzie prowadzone są pewnego rodzaju „konsultacje społeczne” na ważne społecznie tematy, gdzie każdy ma możliwość wypowiedzenia się, udziału w dyskusji ale też jej zainicjowania, zaprezentowania różnorodności myśli (celem jest odejście od postrzegania cudzoziemców i cudzoziemek jako tylko i wyłącznie odbiorców i odbiorczynie czy beneficjentów i beneficjentki);
- oddania przestrzeni dla twórczości migrantów i migrantek, poprzez co tworzy się miejsce na inną, nową narrację na tematy migracji i sztuki – w ten sposób osoby z doświadczeniem innych kultur i języków utożsamiają się z instytucjami kultury w państwie przyjmującym;
- zaproszenia społeczności cudzoziemskich do współtworzenia narracji i oferty programowej muzeów migracji oraz instytucji kultury – koncepcja tzw. współtwórców i współtwórczyń;
- zaangażowania w działalność instytucji kultury rad migranckich, współpraca ze stowarzyszeniami cudzoziemskimi;
- i w końcu pokazania migracji jako części historii narodowej państw przyjmujących – wzmacnianie tej świadomości zmniejsza różnice pomiędzy przyjezdnymi i autochtonami.
Wstępne wyniki projektu „Szlakiem muzeów migracji w UE – ku społeczeństwom wielokulturowym, gdzie mobilność jest fundamentalnym prawem. Dobre praktyki i rekomendacje dot. inkluzji społecznej w państwach przyjmujących” zostały przedstawione na konferencji „Więcej kultury. Międzynarodowa integracja poprzez kulturę”, zorganizowanej przez Województwo Pomorskie i Nadbałtyckie Centrum Kultury. Wydarzenie odbyło się dn. 6 grudnia 2024 roku w Centrum św. Jana w Gdańsku, gromadząc ekspertów, przedstawicieli instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, a także praktyków i praktyczki oraz osoby z doświadczeniem migranckim. Centrum Zrównoważonego Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego było partnerem merytorycznym wydarzenia.