– Społeczna odpowiedzialność, to jest element idei zrównoważonego rozwoju. To w jaki sposób funkcjonujemy w społeczeństwie, w ekosystemie, w jaki sposób wpływamy na relacje, jaki mamy wpływ na ekosystem, zależy od indywidualnych decyzji. To bardzo ważne, żeby nasze decyzje były świadome i żebyśmy, podejmując je, mieli na uwadze także ich wpływ na całe społeczeństwo oraz relacje ze środowiskiem – mówi dr hab. Barbara Pawłowska, prof. UG.
Pani Profesor, zespół pod Pani kierunkiem opracował Katalog Dobrych Praktyk Społecznej Odpowiedzialności Uczelni w dobie pandemii Covid-19. Jak wyglądał proces przygotowania katalogu i jaka była rola Pani Profesor w tej inicjatywie?
Dr hab. Barbara Pawłowska, prof. UG: Moim zdaniem, należy zacząć od samej Grupy Roboczej ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, która powstała przy Ministerstwie Rozwoju w 2016 roku. Obecnie jest to Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Od 2016 roku Grupa Robocza pracowała nad Deklaracją Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, a katalog jest kolejnym krokiem.
Pierwsze 23 uczelnie podpisały Deklarację w listopadzie 2017 roku. Wśród nich znalazł się również Uniwersytet Gdański. Obecnie mamy 83 sygnatariuszy. Druga grupa 60 uczelni podpisała tę Deklarację w 2019 roku. Deklaracja, będąca trzecim filarem strategii uczelni, składa się z dwunastu zasad wyznaczających kierunki społecznej odpowiedzialności uniwersytetu. Zdobywa coraz większe znaczenie w działalności uczelni obok filaru dydaktycznego i naukowego. Po wprowadzeniu w życie tej Deklaracji Grupa Robocza zaczęła pracować nad implementacją dwunastu zasad w niej zawartych.
Jakie to są zasady?
Zasady te mówią o pielęgnowaniu wartości akademickich, kształtowaniu postaw społecznych, obywatelskich, zarówno odnośnie do studentów, jak i pracowników uczelni. Są wśród nich między innymi zasady, które traktują o upowszechnianiu idei równości, różnorodności, o włączaniu aspektów etycznych i odpowiedzialności społecznej do programów nauczania, o badaniach naukowych i ich aspektach etycznych, o konieczności rozwijania współpracy międzynarodowej, o dbaniu o ład organizacyjny w uczelni, o takim zarzadzaniu uczelnią, żeby zasady etyczne, ale też zasady zrównoważonego rozwoju były uwzględniane. Mówimy również o dialogu z interesariuszami – nie tylko wewnętrznymi, czyli społeczności akademickiej, lecz także z otoczeniem uczelni. Ale także o tym, że należy kierować się zasadami etyki i odpowiedzialności we wszelkich aspektach funkcjonowania uniwersytetu. Uznaliśmy, że są to zasady, które będą budowały i wzmacniały tę społeczną odpowiedzialność.
Co zaprezentowano w Katalogu Dobrych Praktyk Społecznej Odpowiedzialności Uczelni w dobie pandemii Covid-19 z 2020 roku?
W 2020 roku, jak wszyscy wiemy, spotkała nas pandemia. Podczas spotkań członków Grupy Roboczej na początku pandemii zaczęto wymieniać się doświadczeniami związanymi z włączaniem się uczelni w walkę z Covid-19. Postanowiliśmy, że warto byłoby poświęcić tym działaniom katalog, ponieważ wpisują się we wszystkie dwanaście zasad społecznej odpowiedzialności uczelni.
W katalogu z 2020 roku zaprezentowano te praktyki, które zostały zgłoszone przez uczelnie. Każda uczelnia mogła zgłosić tylko pięć praktyk, a zatem nie wszystkie ujęto w katalogu. Pozostawiliśmy uczelniom decyzję, które praktyki uznają za warte podzielenia się z innymi.
Do katalogu pandemicznego zgłoszono 171 praktyk w ośmiu kategoriach. Napłynęły one z 57 uczelni. Warto spojrzeć na poszczególne kategorie. Jedną z nich było na przykład wsparcie sprzętowe i środki ochrony – mieliśmy tutaj 43 dobre praktyki zgłoszone przez 30 uczelni. To głównie w tej kategorii znalazły się politechniki, które produkowały środki ochrony. Politechnika Śląska stworzyła bramę dezynfekcyjną, która następnie została udostępniona jednostkom służby zdrowia. Pojawiły się też działania Uniwersytetu Gdańskiego, na przykład udostępnienie naszego sprzętu sanepidowi.
Jakie jeszcze to były kategorie?
Działania naukowe – tutaj z kolei opisano badania nad wirusami, nad szczepionkami, wsparcie psychologiczne, tak potrzebne ze względu na zamknięcie i odizolowanie pracowników i studentów. Było ono również kierowane do szeroko pojętego otoczenia uczelni.
Dalej pojawiły się działania edukacyjne – różnego rodzaju wsparcie dla uczniów szkół podstawowych i średnich, na przykład lekcje przygotowane przez pracowników i studentów. Uniwersytet Gdański zgłosił w tej kategorii szkolenie nauczycieli z używania zdalnych programów do nauczania.
Kolejną kategorią był wolontariat. Tutaj wskazano również wiele praktyk związanych ze wspieraniem: służb medycznych oraz tych przedstawicieli społeczeństwa, którzy wymagali takiej pomocy. Z naszej strony opisaliśmy „Akcję dla bezdomnych” – rozdawanie środków ochrony. Inne uczelnie w swoich działaniach wspierały osoby starsze, które zostały odcięte od normalnego funkcjonowania, ponieważ były narażone na niebezpieczeństwo zakażenia i śmierci.
Kolejna kategoria to pomoc materialna, w której zostało zgłoszonych czternaście praktyk z czternastu uczelni. To również były bardzo różne obszary. Na przykład, studenci, którzy nie mogli pracować ze względu na zamknięte branże, zostali pozbawieni możliwości zarobkowania. Pogorszyła się ich sytuacja materialna. Wiele uczelni zaproponowało dla nich dodatkową pomoc materialną, żeby w taki sposób pomóc im przetrwać ten trudny czas.
Dalej – działania komunikacyjno-informacyjne. Nasi specjaliści z Uniwersytetu Gdańskiego dzielili się swoją wiedzą, wyjaśniali, przybliżali szczegóły pandemii, żeby oswoić tę sytuację i pokazać społeczeństwu, jak można sobie z tym radzić.
Ostatnią kategorią były inne działania i tutaj znalazły się te, których nie byliśmy w stanie zaklasyfikować, a które były również bardzo ważne.
Na których działaniach, zdaniem Pani Profesor, należy się skupić najbardziej w przyszłości?
Nacisk należy położyć na wszelkie działania związane z aktywnością, wolontariatem, inicjatywami wsparcia psychologicznego. Każda tego typu inicjatywa jest wartościowa, ważna, zwłaszcza, że angażuje najczęściej nie tylko studentów, lecz także całą społeczność akademicką – i to jest właśnie społeczna odpowiedzialność uczelni.
Czym obecnie zajmuje się Grupa Robocza ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni?
Dzielenie się dobrymi praktykami jest kontynuowane. Teraz przygotowujemy do publikacji kolejny katalog o społecznej odpowiedzialności uczelni w wymiarze etycznym i niedyskryminacyjnym. To jest inna odsłona tych dobrych praktyk z zakresu społecznej odpowiedzialności. Pracujemy poza tym nad koncepcją katalogu na rok 2022. Zamierzenia są takie, żeby tegoroczny katalog został poświęcony realizacji celów zrównoważonego rozwoju przez uczelnie. W każdym roku jest wybierany inny obszar, który wpisuje się w społeczną odpowiedzialność uczelni. Grupa Robocza ponadto pracuje nad narzędziem samooceny, które pozwoli uczelniom zbadać, w jakim punkcie się znajdują w procesie wdrażania zasad SOU.
Grupa Robocza jest podzielona na podgrupy. Jedną z tych podgrup jest zespół, który pracuje właśnie nad katalogiem dobrych praktyk. Praca nad tym katalogiem, to jest przede wszystkim zbudowanie kwestionariusza, który rozsyłany jest do uczelni w Polsce. Uczelnie zgłaszają swoje praktyki. Tak jak powiedziałam: mamy limit pięciu praktyk. Uczelnie zgłaszają je w określonym okresie. W momencie, kiedy zbierzemy te praktyki, zespół zaczyna pracę nad ich redakcją, uzupełnianiem katalogu o treści merytoryczne. Katalog 2021 jest poprzedzony słowem wstępnym Pana Profesora Piotra Wachowiaka, Rektora Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Pani Profesor Janiny Filek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, filozofki, która od lat zajmuje się sprawami etyki i społecznej odpowiedzialności. Przygotowała ona wprowadzenie teoretyczne do katalogu, w którym wyjaśnia sens społecznej odpowiedzialności uczelni, nakreśla rys historyczny tego pojęcia. Taki materiał teoretyczny staramy się umieszczać w każdym katalogu. Na przykład, w katalogu covidowym opublikowano scenariusze pandemiczne, w których naukowcy z różnych uczelni zostali poproszeni o podzielenie się swoimi przypuszczeniami, jak według nich będzie wyglądała sytuacja po pandemii.
Jaka jest Pani rola w tworzeniu katalogu?
Koordynuję pracę zespołu opracowującego katalog dobrych praktyk. Moim zadaniem jest opracowanie koncepcji zawartości katalogu w porozumieniu z członkami Grupy Roboczej, skoordynowanie prac nad zbieraniem oraz opracowywaniem dobrych praktyk. Po wydaniu katalogu staram się go promować. O najnowszym katalogu będę opowiadała na konferencji, która ma się odbyć 2 czerwca 2022 roku w Warszawie i będzie dotyczyła społecznej odpowiedzialności uczelni. Na tej konferencji również kolejne uczelnie będą podpisywały Deklarację Społecznej Odpowiedzialności.
Patrząc z perspektywy pracy w ramach Grupy Roboczej od 2016 roku, czy możemy spróbować określić, ile jest jeszcze do zrobienia?
Wiele. Społeczna odpowiedzialność, to jest element idei zrównoważonego rozwoju. Mówimy o rozwoju odpowiedzialnym, co wpisuje się, jako pewnego rodzaju narzędzie, we wdrażanie koncepcji zrównoważonego rozwoju w życie społeczno-gospodarcze. Jest więc wiele do zrobienia na polu edukacji, na polu propagowania zasad zrównoważonego rozwoju.
To w jaki sposób funkcjonujemy w społeczeństwie, w ekosystemie, w jaki sposób wpływamy na relacje, jaki mamy wpływ na ekosystem, zależy od indywidualnych decyzji. To bardzo ważne, żeby nasze decyzje były świadome i żebyśmy, podejmując je, mieli na uwadze także ich wpływ na całe społeczeństwo oraz relacje ze środowiskiem.
Jestem świeżo po kawiarni naukowej, na której miałam przyjemność przedstawić wykład na temat ekologicznych dłużników. Mówiłam również, jak przeciwdziałać powiększaniu kredytu ekologicznego. Te indywidualne decyzje są dla mnie w tej chwili najważniejszym elementem, który pozwoli powoli wdrażać koncepcję zrównoważonego rozwoju w praktykę naszego życia codziennego. Zapraszam do obejrzenia wykładu w ramach kawiarni naukowej.
