Wykład prof. Ricka Dolphijna (Uniwersytet w Utrechcie) „Not the sky, not the water, but the land is that which binds us, what creates solidarity” odbył się 30 stycznia 2025 r. w Bibliotece Uniwersytetu Gdańskiego z okazji rozpoczęcia działalności MORE-THAN-HUMAN STUDIES LAB, nowego programu Centrum Zrównoważonego Rozwoju.
Prof. Rick Dolphijn w wystąpieniu „Not the Sky, Not the Water, But the Land is What Binds Us, What Creates Solidarity” zwrócił uwagę na konieczność ponownego docenienia roli ziemi jako elementu kształtującego naszą tożsamość i wspólnotę.
Dr hab. Monika Szuba, prof. UG, Kierowniczka Zakładu Badań nad Literaturą Anglojęzyczną Instytutu Anglistyki i Amerykanistyki Wydziału Filologicznego UG przygotowała odpowiedź do wykładu prof. Ricka Dolphijna:
Tytuł wykładu Ricka Dolphijna, rozpoczynający się od podwójnego przeczenia – „Nie niebo, nie woda, ale ziemia jest tym, co nas wiąże, co tworzy solidarność” – prowadzi nas od nieba i wody ku ziemi. Czasownik „wiązać” przypomina nam, że jesteśmy związani z ziemią i zachęca do dbania o to, co Gary Snyder nazywa naszym „ziemskim gospodarstwem domowym”, sięgając w ten sposób do korzeni terminu ekologia, którego pierwsza część pochodzi od greckiego oikos, oznaczającego dom lub gospodarstwo domowe.
Etymologia słowa solidarność, którą przybliżył Dolphijn na początku wykładu przypomina nam o jego początkach w czasach Komuny Paryskiej, a zatem odsyła do idei wspólnoty (fr. „commune”). Potrzeba poszerzenia pojęcia solidarności o wspólnotę wszystkich istot została podkreślona przez Dolphijna, który w ten sposób zachęca nas do wyobrażenia sobie bardziej sprawiedliwej wspólnoty ludzi i podmiotów więcej-niż-ludzkich. Słowo „intermixture”, powracające w wykładzie, prowadzi nas ku idei współzależnej wspólnoty. Nadzieja na powstanie takiej wspólnoty tkwi w przyimku „z”, który jest kluczowym przyimkiem w myśli relacyjnej i powraca w takich zwrotach, jak: myślenie z innymi istotami, życie z nimi oraz w sformułowaniu „życie z ziemią”. Dolphijn pisze o „zapominaniu Ziemi”. Gleba i woda są zmysłowymi fundamentami życia, zaś nasze zmysły wiążą nas z naszą ziemskością, gruntują nas. Obejmuje to również zmysł węchu. Luce Irigaray pisze o „zapominaniu powietrza” u Martina Heideggera, podkreślając, że to oddech wiąże nas ze światem. Nasze zapominanie, które według Michela Serresa powoduje naszą węchową i smakową alienację, rozciąga się na inne zmysły, które leżą u podstaw ucieleśnienia. Nasze spotkania ze światem są również haptyczne, słuchowe i, co nie mniej ważne, wizualne.
Pod koniec swojego wystąpienia Dolphijn postawił pytanie: „Jak musimy zmienić nasze życie?”. To proste, jakże bezpośrednie pytanie brzmi szczególnie nagląco teraz, gdy codziennie jesteśmy świadkami tragedii „wspólnego pastwiska”.
Potrzebujemy odnowionej praxis, aby mogła powstać wspólnota wszystkich istot.
MORE-THAN-HUMAN STUDIES LAB to program otwartej, transnarodowej, współpracy między środowiskami akademickimi, organizacjami artystycznymi i pozarządowymi, który bada, w jaki sposób możemy tworzyć nowe, odmienne scenariusze życia na naszej planecie w niespokojnych czasach XXI wieku. Koordynatorką programu jest dr Irena Chawrilska.